Station Wolfheze heeft een lange geschiedenis. Niet alleen het historische stationsgebouw is bewaard. Ernaast staan bijvoorbeeld nog baanwachterswoningen. De Wolfhezerweg staat bekend om zijn dansende eiken. De Wodanseiken waren in de 19e eeuw een geliefde plek voor de schilders van de Oosterbeekse schilderschool. Ze zijn nog steeds indrukwekkend. Tegenover het Kousenhuisje is een oude schaapsdrift: een steil pad de helling op waarlangs de schapen vroeger richting de Wolfhezerheide gingen. Een wandeling over de Wolfhezerheide biedt vele verrassende uitzichten: zowel de uitzichten over de heide als die over het dal van de Heelsumse beek zijn prachtig. Allerlei bijzondere planten kunnen zo groeien in het heldere bronwater van de Wolfhezerbeek.
Wandelroute: OV: Station Wolfheze - oude kerkje Oosterbeek
Het station dateert van 1845. Baron Van Brakell van Kasteel Doorwerth bedong destijds deze halte bij de aanleg van de nieuwe spoorlijn Utrecht - Arnhem. Hij gaf in ruil toestemming om de spoorlijn over zijn grondgebied aan te leggen. De Wolfhezerweg en de befaamde Italiaanseweg liet hij daarvoor verharden. Zo kon hij met zijn koets over een verharde weg gemakkelijk naar zijn station rijden en in Den Haag komen.
Route:
Neem voor het station het rode fietspad evenwijdig aan het spoor (Parallelweg) in oostelijke richting. (Dit is links af als je met je rug richting het stationsgebouw staat.)
Loop door tot je links van het fietspad de baanwachterswoningen met moestuintjes ziet liggen.
Baanwachterswoning Wolfheze
Langs het hele traject van de spoorweg Utrecht-Arnhem-Elten zijn van dit type baanwachterswoning te vinden. Ze worden nog steeds bewoond, niet altijd door mensen van de NS. Door de automatisering is veel handwerk in het bedienen van wissels, seinen en slagbomen bij overwegen overbodig geworden.
Route:
Loop verder het bos in.
Loop een paar honderd meter verder tot je rechts van het fietspad een open vlakte met een heideveldje ziet liggen. Sla rechts af en loop door tot je bij het bankje op het heideveldje staat.
Heideveldje Wolfheze
Op de plaats van het smalle heideveldje met de beukenlaan liep in de 17de eeuw (kaart van Van Geelkercken, Gelders en Elshoff, 1632 - 1731) de weg Van Ginckel naar Wolfhees. Ondanks de andere meetmethoden om kaarten te maken, kan de heide en/of de laan als een restant van deze weg beschouwd worden. Op de oude kaarten sloot deze weg aan bij het wegenknooppunt op de noordoosthoek van de Laagen Enck. Het blijft opmerkelijk dat infrastructuur door de eeuwen heen weinig veranderd.
Route:
Neem het paadje dat over de strook heide loopt of neem het pad parallel daaraan dat door de beukenlaan loopt.
Loop door tot het paadje het fietspad kruist.
Beukenlaan Balijeweg
Ook hier zie je weer de restanten van een oude weg, nu vanaf station Wolfheze. Doordat de A50 het oude landschap doorsnijdt, is hier deze laan alleen nog als bomenrij aanwezig. In de augustus heb je een prachtig uitzicht over een paars heide veldje, waar de honingbijen nog volop zoemen. De bijen nemen in aantal af, naar de reden hiervan wordt onderzoek gedaan. Opvallend is dat de heidestruiken hier vrij groot en oud zijn en dat er weinig gras tussen groeit.
Op dit knooppunt komen verschillende wandelroutes samen.
Route:
Volg vanaf de kruising met de beukenlaan het fietspad het bos in.
Sla links af op de asfaltweg (Balijeweg).
Loop door tot op de kruising met de Wolfhezerweg.
Wolfhezerweg
Kenmerk van de laan zijn de kronkelende takken van de eiken, ook wel Kromme eiken of Dansende eiken genoemd. Hierdoor is deze weg zeer bijzonder.
Helaas verdwijnen er door snoeiwerkzaamheden in de loop der jaren, steeds meer van deze kromme takken.
Het ziet er naar uit gezien de groeivorm, dat deze eiken zo in vorm gesnoeid zijn.
Route:
Neem de Wolfhezerweg in zuidelijke richting, dit is richting de borden einde bebouwde kom.
Loop rechts van de weg.
Neem direct na het viaduct over de A50 aan de rechterkant van de weg het zandpad het talud af.
Loop door tot de kruising voor het tunneltje.
Kloosterweg Wolfheze
Let op de grenspaal of pol in de berm bij het viaduct, de grens van de Heerlijkheid Doorwerth.
Ongeveer op de plek van dit knooppunt (of net ten oosten van het viaduct) kwamen in de 17de eeuw een aantal belangrijke wegen samen. Hier was een 'verkeersplein' uit de 17e eeuw met een vermoedelijke oppervlakte van één hectare. Voor de wandelaar zijn in dit gebied aanzetten en restanten van die wegen in het bos met enige fantasie terug te vinden. Bestudeer ook de recente stafkaart voor dit oude wegennet. Een belangrijke was "de Weg naer Utrecht", vroeger "Heerwech" of "Openen wech", of later " Schelmseweg". Nu heet deze weg " Oude Kloosterweg", maar heeft nog hetzelfde tracé eeuwenlang op dezelfde plaats op de Wolfhezerheide.
Route:
Loop over de asfalt weg richting de parkeerplaats.
Loop door tot je rechts van de weg een weiland met ziet liggen.
De Laagen Enck
Op deze weide is 's avonds tegen de schemering geregeld wild te zien, bijzonder is dat er soms een zwarte ree staat.
Dit perceel blijkt al vele jaren als landbouwgrond. Al op de kaart van Klinkenberg uit 1756 ligt het "uitgespaard" in bossen. Toen was het nog niet door een asfaltweg (Wolfhezerweg) doorsneden. Bij bestudering van oude kaarten is dit open gebied een herkenningspunt. Het landschap verandert, maar deze plek is door de eeuwen gelijk van vorm gebleven. Dat is wel heel bijzonder.
Route:
Loop richting de inrit van de parkeerplaats en loop door tot je op het fietspad van de grote weg staat.
Sla hier rechts af en loop ongeveer 10 meter door over het fietspad en sla meteen nog eens rechts af een bospaadje in dat rechts van het fietspad het bos inloopt.
Volg het paadje langs de rand van het weiland tot je bij de hoek van het weiland op een splitsing van bospaadjes staat.
Bosrand
Let hier eens op de overgang tussen het bos en het weiland. Er zijn uitgegroeide eikenbomen,
met een ondergroei van typische akkerrand soorten zoals Meidoorn, Lijsterbes en Vlierstruiken.
In de schemeruren is hier vaak wild te zien. Reeën komen dan uit de dekking van het bos en grazen op de akker.
Route:
Sla op de splitsing links af het bos in en loop door tot volg het pad.
Loop het pad bovenlangs de droge beek.
Ingegraven beeklopen
Om water in de beken te houden werd de beekloop steeds verder uitgediept.
Dit water was nodig voor de papiermolens die een eind stroomafwaarts stonden.
Let eens op het Dubbelloof dat hier overal op de steile verticale kanten voorkomt, een bijzonder varentje.
In het voorjaar zijn er hele plekken met bladvormige levermossen: Pellia, die massaal kapsels dragen.
Route:
Vervolg het pad met de beek aan de linker hand.
Rechtdoor bij het pad van links van over een bruggetje.
Nog een stukje doorlopen tot je op een splitsing met een pad van rechts uitkomt. Hier staat ook een bankje. Blijf op deze splitsing het pad langs de beek volgen. Op het stuk tot waar het paadje opnieuw de beek oversteekt kun je de grote Wodanseiken (levend en dood) zien staan.
De Wodanseiken
Een uniek monument voor Nederland. Hier zie je de oudste in het bos groeiende eiken.
Aan de vorm van de bomen kun je zien dat ze in het vrije veld hebben gestaan. Ze zijn prachtig vertakt.
Eiken kunnen slecht tegen een verandering van hun directe wortelmilieu, zoals een waterstandsverlaging. Sinds de aanleg van de A50 is een aantal bomen ingestort.
Route:
Loop verder over het paadje langs de beek.
Sla links af bij het bruggetje en meteen na het bruggetje weer rechts af.
Loop door tot je bij een kruising van brede bospaden staat (rechts tussen het groen verscholen staat een boerderij annex woonhuis).
Schaapsdrift heide
De Wolfhezerheide werd tot in het begin van de vorige eeuw begraasd met een kudde schapen.
Overdag zwierf de schaapherder met zijn kudde over de heide.
's Avonds bracht hij de schapen via de schaapsdrift weer naar de schaapskooi.
In deze schaapskooi werden heideplaggen, stro of strooisel uit het bos gestrooid.
's Nachts deed het vee haar behoefte. De mest werd opgepot, we noemen dit een potstal. De hoeveelheid mest die beschikbaar kwam,
bepaalde hoeveel akkergrond de boer kon bewerken. In het voorjaar werd al deze mest over de akkers verdeeld.
De arme zandgronden werden zo een beetje vruchtbaar. Men kon Boekweit en Aardappels verbouwen.
Route:
Neem vanaf de kruising van zandpaden het pad dat de helling omhoog loopt.
Passeer het hek en loop omhoog tot je op de heide bent.
Loop nog ongeveer 50 meter verder tot het kruispunt met de oude eiken.
Wolfhezerheide
Hier sta je midden op de Wolfhezerheide. Kijk een wat een prachtige wolkenhemel rondom.
Verschillende bomen zijn prachtig uitgegroeid, dat komt omdat ze in het vrije veld staan.
Aan de onderzijde zijn ze kaal tot de reikhoogte van de koeien en paarden.
Zij lusten vooral in het voorjaar wel een groen blaadje. Bomen op terreinen die intensief begraasd worden, zijn aan de onderkant kaal. Je kunt eronder door kijken.
Route:
Neem op de kruising met de oude eiken het smalle paadje dat door de heide een stukje omlaag loopt.
Volg het pad langs de bosrand (rechts van het pad) tot je links van het pad een goed zicht hebt op de Wolfhezerheide.
Uitzicht over de Wolfhezerheide
Vanaf dit punt heb je een mooi vergezicht over de Wolfhezerheide, vooral als eind augustus de heide bloeit, is dit een prachtig landschap. Grote grazers zorgen ervoor dat de heide open blijft en kleine loofboompjes, zoals jonge berkjes geen kans krijgen.
Route:
Loop verder over het pad over de heide langs de bosrand tot je rechts van het pad een aantal berken ziet staan en je daarachter een mooi gezicht hebt op de Heelsumse beek in het dal.
Heelsums Beekdal
De Heelsumsebeek was vroeger een breed zijdal van de Rijn met veel meer water dan nu. De beek ligt diep en het dal is breed.
Aan het einde van de laatste ijstijd was de Heelsumsebeek een rivier, die de stuwwal doorsneed bij de Noordberg.
Op reliëfkaarten zijn twee oude zijarmen stroomopwaarts goed te zien. Een zijrivier komt van De Hoge Veluwe.
De andere volgt het dal waarin nu de A50 ligt en had de bron bij het vliegveld Terlet.
Route:
Volg het smalle paadje een eindje verder tot je bij conifeer achtige naaldbomen komt.
Jeneverbessen op de heide
De jeneverbes met z'n karakteristieke silhouet heeft in al zijn delen, hout en naalden als ook inde vruchten, aromatische oliën. De donkerblauwe bessen worden in de keuken gebruikt in bijv. in zuurkool. Maar ook de smaakloze alcohol uit granen werd een smaakje gegeven met deze bessen. Gin, en ook de naam Genever (nu Jenever) komt hier vandaan. Extracten van de jeneverbes hebben een geneeskrachtige werking.
In Nederland komt de jeneverbes bijna alleen nog voor op stuifzand met volwassen exemplaren. Zelden zie je jonge planten. De zaden hebben volgens het meest recente onderzoek, (2012) bepaalde bodemschimmels nodig om te kiemen. Dit kan verklaren waarom kiemplanten hier vrij zeldzaam. De jeneverbes staat op de Rode lijst, de lijst van beschermde planten. Hij mag niet gekapt worden en om schade door vee te voorkomen staat er vaak een hekje omheen.
Route:
Loop verder naar beneden tot je op een vijfsprong van paden bij een bruggetje over de beek staat.
Bruggetje Wolfhezerheide
Midden op de Wolfhezerheide heb je prachtig uitzicht over de heide.
Hier op de heide kunnen de alleenstaande bomen vrij uitgroeien. Ze krijgen dan zonder belemmering van licht en soortgenoten een eigen vorm.
Let eens op de verschillen in boomvorm van Berken en Eiken.
Achter de bomenrij zie je de Koningsheuvel. Een grafheuvel uit de bronstijd.
In het water zie je in het voorjaar vaak massaal Juncus bulbosus groeien. De beek kleurt er in die tijd rood van.
Route:
Steek het bruggetje en de vlonder over.
Sla links af, het pad langs de oude eiken.
Loop door tot je weer bij de beek aankomt.
Bovenloop Wolfhezerbeek
Op dit knooppunt komen verschillende wandelroutes samen. Ondanks dat deze bovenloop meestal geen water voert en verderop zelfs geheel onderbroken is, staat hij op de kaart als watervoerend. Ook is veel werk verzet om de beekloop uit te diepen. Tot nu toe hebben deze werkzaamheden nog geen effect gehad op de hoeveelheid water in dit deel van de beek.
Route:
Neem het pad, dat langs de droge beekloop door de bosrand loopt.
Loop door tot het pad weer langs de watervoerende beek loopt en er rechts een bankje staat.
Uitzicht Heelsumsebeek
Dit deel van de Heelsumsebeek met veel verschillende en bijzondere plantensoorten is een klein paradijs voor plantenkenners.
De groene kleine blaadjes, die in het voorjaar weer massaal zichtbaar zijn, is het Sterrekroos, Callitriche een vrij zeldzame plant, kenmerkend voor stromend water. Ook het Dubbeloof een varensoort komt in dit gebied veel voor langs de beeklopen.
Daarnaast kun je verschillende Libellen, waaronder de prachtige blauwe Beekjuffers zien vliegen.
Route:
Volg het pad langs de beek.
Loop door tot je bij twee bruggetjes over een meander in de beek komt.
Meanders in de Beek
Begin vorige eeuw werden de beeklopen rechtgetrokken en verdiept ten behoeve van het stromende water voor het waterrad, dat de papiermolens aandreef. De beek diende een industrieel doel. Meanders en andere obstakels daarom werden rechtgetrokken.
Tegenwoordig is de beek niet meer industrieel in gebruik. Natuurbeschermingsorganisaties herstellen de oude beeklopen zodat Salamanders en andere beekbewoners hun natuurlijk milieu met stroomversnellingen en zandplaten terugkrijgen.
Route:
Volg het pad langs de beek.
Loop door tot je bij een poel in de beek bij het weiland een pad van rechts tegenkomt.
Poel Wolfhezerbeek
Bij deze poel kun je goed zien hoe prachtig schoon het water van de Wolfhezerbeek is.
Soms zie je enige visjes wegschieten. Ook zie op het water insecten lopen: de schrijvertjes.
Route:
Steek de beek over bij de brede brug.
Loop door tot aan het klaphek in het weiland.
Doorwerthse heide
Op de Westpunt van de Doorwerthse heide was er van oudsher een doorwaadbare
plaats in de Heelsumse en Wolfhezerbeek. De doorgaande weg voor postkoetsen en vrachtvervoer met paard en wagen of ossenkar
ging vanaf Ede hierlangs en via de Dalweg naar Heveadorp aan de Rijnoever. Bij Heveadorp is de helling vanaf de stuwwal
door de Seelbeek uitgesleten en zo begaanbaar voor verkeer.
Op oude kaarten zijn deze handelswegen (Hessenwegen) ingetekend. Ook op luchtfoto's zijn deze karrensporen vaak nog duidelijk te zien.
Route:
Volg het paadje dat vanaf het klaphek in zuidelijke richting omhoog loopt.
Loop door tot bij de bosrand en sla daar links af.
Loop door tot op de kruising en sla hier rechts af het bos in.
Loop door tot het gebouw van Mooiland aan je rechter hand.
Huize Mooiland
Oorspronkelijk was Huize Mooiland het eigendom van de Doopsgezinde Gemeente. Het huis heeft enkele zeer fraaie glas-in-lood ramen. Veel senioren hebben hier met heel veel genoegen de laatste jaren van hun leven gewoond.
Het verzorgingshuis is nu eigendom van Vilente. Het huis voldoet helaas niet meer aan de tegenwoordige eisen voor bewoning. De bewoners zijn overgeplaatst naar de Sonnenberg te Oosterbeek. Nu wordt er gezocht naar een nieuwe bestemming voor dit historisch zeer fraaie pand.
Route:
Loop het bos uit en steek de Utrechtseweg over.
Loop rechtdoor de Van Aldenburglaan in.
Loop door tot op het kruispunt met de Ridder Robertlaan.
Ridder Robertlaan
De huizen langs deze route behoren tot een naoorlogs uitbreidingsplan van het dorp Doorwerth.
De percelen zijn ruim en je ziet een grote variatie aan huizen. In enkele gevallen sloopt men de oude villa en bouwt een huis naar eigen smaak.
Op deze wijze ontstaat er een grote variatie aan stijlen, waarbij de welstandscommissie een zware taak heeft de inpassing van de ingediende bouwplannen te wegen t.o.v. van de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet.
Route:
Volg de weg (Ridder Robertlaan) in oostelijke richting
Sla tegenover nummer 9 rechts af, een paadje in, tussen de naaldbomen door.
Volg het paadje ongeveer 50 meter.
Lariksbos
Lariksen kleuren in de late herfst enkele weken prachtig geel. Ze verliezen daarna elk jaar al hun naalden. In het voorjaar zijn de bundels fris groene naalden een van de minder opvallende voorjaarsboden. Maar als je erop let kun je twee weken genieten van het ijle groen. Op deze plek staan veel van dit soort bomen.
Route:
Volg het paadje verder en sla links af op het bospad.
Sla aan het einde van het bospad rechts af het fietspad op.
Loop door tot de volgende kruising van bospaden met het fietspad.
N.A.P. 33,3 meter
Het Normaal Amsterdamse Peil (N.A.P.) geeft de hoogte aan boven het water op zeeniveau.
In 1818 werd het Amsterdams Peil (AP) als vergelijkingsvlak voorgeschreven.
In 1829 werd het AP voorgeschreven nulpunt voor alle peilschalen in Nederland.
Na de eerste uitgevoerde nauwkeurigheidswaterpassing (1875-1885) werd de naam Normaal Amsterdams Peil, N.A.P. ingevoerd.
De verantwoordelijkheid voor de instandhouding van het N.A.P.-net in Nederland is opgedragen aan de Rijkswaterstaat (RWS). In België ligt het Nulpunt 2 meter lager. In het openbare gedeelte van het Nieuwe Stadhuis te Amsterdam kun je de peilbuis van het N.A.P. zien.
Deze hoogtemaat geldt sinds de Napoleontische tijd voor een deel van Europa als vergelijkingsvlak voor de hoogte.
Deze "top" is een van de natuurlijke hoogtes in het stuwwallandschap rondom Doorwerth en is 33,3 meter boven N.A.P.
Route:
Neem het fietspad in zuidelijke richting.
Loop door tot bij de grote asfaltweg (Van der Molenallee).
Steek de asfaltweg over (Van der Molenallee).
Transformatorhuis
Historisch transformatorhuis, een gemeentelijk monument in de stijl van de Amsterdamse School. Misschien valt het je ook op, hier in Doorwerth is er evenveel architectuur als er verschillende types transformatorhuizen zijn.
Deze valt op omdat die nog stamt uit de tijd dat "elektrisch licht ene grootschen
bijzonderheid was. Zoo gelijke dit bouwwerk." Hoog- en laagspanning afdeling hebben een aparte toegangsdeur.
Route:
Volg het fietspad verder het bos in.
Loop door totdat je aan je rechter hand een grasveld met vier beuken ziet.
Vier beuken
Nu staan er nog vier beuken, vroeger waren het er vijf. Weet iemand of dit ook een rondeel is geweest?
Het picknick bankje van de foto is verdwenen in de winter van 2010.
Route:
Loop richting de versmalling in het fietspad bij de W.A.Scholtenlaan.
Steek de W.A.Scholtenlaan over.
Volg het fietspad achter het sportpark langs.
Op de T-splitsing rechtdoor.
Volg de kronkels in het fietspad tussen de oude beuken door.
Loop verder tot aan het Driessens Weitje.
De Kapelleboom
In de hoek bij het fietspad staat een oude linde "De Kapelleboom" kenmerkend met vele twijgen (waterloten) onderaan de stam. (Ook de straatnaam van de hoogbouw ernaast.)
In de Middeleeuwen kreeg de Heer van Doorwerth ook invloed in kerkelijke zaken.
Omstreeks 1425 bouwde hij hier een 'kapel', zo bleek uit opgravingen in 1922/23.
De plaats van deze kapel lag voor die tijd zeer centraal tussen de gehuchten in de omgeving.
Doorwerth, Heelsum, Heteren en Wolfheze.
Deze oude lindeboom, die destijds de kapel beschaduwde heeft daarom de naam "Kapelleboom".
Of deze boom inderdaad zo oud is, is niet duidelijk. Ook nu groeit er binnenin een nieuwe boom.
Net achter het informatiebord liggen enkele grafheuvels uit de bronstijd op de rand van de stuwwal.
Route:
Kies het fietspad links van de "Kapelleboom".
Loop door op het fietspad en ga rechts af het eerste bospad in (goed kijken).
Houdt links aan. Volg de het pad langs de rand van de helling.
Houdt in het sparrenbos ook links aan.
Het pad slingert langs een steile afgrond.
Bossen Rolandseck
De bossen van de Rolandseck liggen op de rand van de stuwwal uit de ijstijd.
Zoals je kunt zien doet de variatie in hoogte bijna buitenlands aan.
De dalen zijn in de loop van de tijd door regenwater stromen uitgesleten.
De naam Rolandseck houdt verband met het kasteel, vanwege een beroemde Ridder Roland.
Eck betekent hoek en dat zie je ook, terwijl je het pad volgt.
Halverwege het kronkelende pad sta je inderdaad op een vooruitstekende punt.
Vroeger waren de bomen lager en was dit een uitzichtpunt over de Betuwe, een zichtas.
Route:
Volg het slingerende pad tot de kruising met een pad dat de heuvel omhoog komt.
Sla hier links af en loop door tot op het fietspad.
Op het fietspad rechts af.
Loop door tot op de kruising met een klinkerweg (Italiaanseweg).
Poortgebouw Landgoed Duno
Deze villa is een van de poortgebouwen van het voormalige landgoed Duno. Deze ligt aan de Italiaanseweg,
de doorgaande route van Kasteel Doorwerth naar de Utrechtseweg en verder.
Vroeger stond er aan de andere kant van het toegangshek eenzelfde gebouw. Dat is in de oorlog verwoest en daarna nooit herbouwd.
Twee andere toegangsgebouwen tot dit landgoed zijn te vinden aan de Oude Oosterbeekseweg.
Route:
Loop vanaf het poortgebouw over de klinkerweg (Italiaanseweg) in noordoostelijke richting (Dit is met het huis aan je rechterhand en de lantarenpaal links).
Tot aan de kruising (Oude Oosterbeekseweg).
Voormalig klooster
In dit statige huis met een prachtige tuin woonden tot aan het eind van de vorige eeuw een aantal zusters.
Of het een klooster was, is ons niet bekend. Nu is het huis in particulier bezit.
Route:
Loop de Oude Oosterbeekseweg naar beneden, tot een paadje tussen twee huizen naar rechts. Dit paadje lijkt net een garage oprit met een hek, maar het is een pad het bos in.
Gebouwen Duno
Langs de Oude Oosterbeekseweg staan verschillende huizen van dit type.
Deze twee zijn hetzelfde. Kennelijk werden ze ooit gebouwd om de toegang tot het Landgoed Duno te markeren.
Kenmerkend zijn de afwisseling van bakstenen met vaak geel aangesmeerde lagen.
Het lijkt wel spek, afwisselend laagjes vet en vlees. Daarom wordt dit type speksteen-huizen genoemd. Het type huizen komt veel voor hier in de gemeente, niet alleen in Doorwerth, maar ook in Oosterbeek aan de Utrechtseweg staat nog zo'n huis.
Route:
Loop het pad tussen de twee huizen het bos in.
Op de T-splitsing naar links.
Loop door tot op de parkeerplaats.
Oude Oosterbeekseweg
De parkeerplaats van het Geldersch Landschap bij Landgoed Duno wordt nog steeds druk bezocht.
Kwamen hier vroeger veel dagjestoeristen op de fiets, nu weten vele mensen in het weekend dit parkeerterrein met de auto te vinden. Zij wandelen dan met het hele gezin of met de hond over de Duno.
Route:
Volg het grindpad op de parkeerplaats naar beneden tot aan de weg (Oude Oosterbeekseweg).
Sla rechts af en meteen weer rechts af (Middenlaan).
Spekhuizen
Deze beide huizen langs de Oude Oosterbeekseweg zijn ouder dan de rietenkaphuizen van Heveadorp.
Zij hebben dezelfde architectuur als huizen iets verderop.
Kennelijk is Heveadorp langs deze oude weg naar het Landgoed Duno omstreeks 1920 uitgebreid.
Route:
Volg de Middenlaan.
Seelbeekschool
Het arbeidersdorp Heveadorp is gebouwd door de Heveafabriek.
De jonge architect Heelsumse Rothuizen heeft o.a. de school ontworpen in de Zuid-Veluwse Landhuis Stijl
afgeleid van de Engelse Cottage Stijl.
De huizen hebben een rietenkap en de knusse uitstraling van de Engelse Cottage Stijl.
Vakwerk, onbewerkte natuursteen, kleine lage raampjes en allerlei andere details uit vervlogen tijden
zijn eigentijds uitgewerkt: baksteen motieven, versieringen en raamgrootte
zoals gebruikelijk in de Amsterdamse School omstreeks 1920. Als je heel gedetailleerd kijkt zie je dat alle huizen een eigen afwerking hebben en dus verschillend zijn.
Het oude schoolgebouw is nu een kunstenaarsatelier.
Route:
Volg de Middenlaan tot de kruising met de Noorderlaan.
Namen huizenblokken
Hevea brasiliensis L. is de Latijnse naam voor de rubberboom.
Rubber komt oorspronkelijk uit Brazilië. De zaden waren maar kort kiemkrachtig en het heeft veel moeite gekost planten over de tropen te verspreiden.
Dankzij de botanische tuin Kews Garden als tussenstation is het in 1876 gelukt een boom te planten in Buitenzorg (ook een botanische tuin) op Java in Indonesië.
Vandaar uit zijn de plantages aangelegd. De rubberbomen groeiden in dit tropische klimaat heel erg goed.
Door kerven in de bast van de volwassen boom te maken, stroomt het melksap eruit. Dit wordt verzameld en tot ruwe rubber verwerkt.
De namen Java, Sumatra, Celebes en Borneo op de gevels zijn de oude namen van Indonesische eilanden, waar rubberplantages lagen.
Route:
Neem de Centrumlaan naar beneden en sla op de T-splitsing met de Seelbeekweg links af.
Monument Heveadorp
Op de bronzen plaquette staan de namen van de werknemers, die in 19.. zijn gefusilleerd omdat zij het werk neerlegden in de rubberfabriek. Zij gaven evenals vele andere Nederlanders gehoor
aan de oproep tot een algemene staking van Koningin Wilhelmina via Radio Oranje te Londen.
Oorspronkelijk hing deze bronzen gedenkplaat in de fabriekshal. Met de sloop van de fabriek in 1977 verdween deze uit het dorp.
Door de inzet van de bewoners en de Stichting voor Heemkunde is de plaquette sinds 2009 terug.
Op de achterzijde van het monument is een bord met informatie over Oud Heveadorp.
Route:
Volg de Seelbeekweg met de bocht mee, Heveadorp uit tot over de brug met de Seelbeek.
Sla rechts af (Oude Oosterbeekseweg) en loop ongeveer 50 meter door.
Ristorante Adriano
Dit gebouw in de stijl van de Amsterdamse School heeft al sinds de bouw een horeca bestemming.
Al voor de oorlog was dit de stamkroeg van de Heveanen. De kroeg heette toen De Valckenier.
Nu kun je er heerlijk Italiaans eten.
De kroeg hoorde bij de voorzieningen van het tuindorp Heveadorp.
Tuindorpen vind je in vele steden bij fabrieken (Hengelo, Eindhoven, Lobith, Amsterdam, enz.)
De eigenaren van de fabrieken wilden voor hun arbeiders goede woonomstandigheden en welzijnsvoorzieningen.
Daarom lieten zij dergelijke wijken in de buurt van hun fabriek bouwen voor hun werknemers.
Het hogere personeel had een ander type woning, maar wel in dezelfde buurt.
Route:
Steek de Oude Oosterbeekseweg over en neem bospad aan de overkant.
Wandel langs de akkerrand omhoog tot de hoek van de akker.
Glooiing velden
Vanaf dit punt is mooi te zien hoe glooiend het landschap rondom Heveadorp is. Deze hoogteverschillen zijn ontstaan doordat het ijs de zandpakketten, die hier aanwezig waren, voor zich uit opstuwde. Vandaar de naam stuwwal.
Je bevindt je dus hier in een ijstijdlandschap, wat sindsdien vrijwel onveranderd is, ondanks de intensive bewoning door de mens. In dit deel ontbreken de beken. Op andere plekken zie je dat de beken dalen uitslijpen.
Route:
Volg het pad langs de bovenrand van de akker.
Loop door tot een bankje aan je linker hand.
Zuidhelling Heveadorp
Zuidhelling, ideaal pad voor de eerste voorjaarswandeling of om nog even te genieten in een warm herfstzonnetje.
Op deze zuidhellingen is het microklimaat gunstig voor de landbouw. Vroeger was hier in de omgeving veel tabaksteelt. Heeft iemand informatie over de tabaksteelt en de regionale sigarenfabrieken?
Tabaksschuren zoals er nog een staat aan de Van Borsselenweg bij de Oorsprongbeek waren droogschuren, voor de met de hand geplukte tabaksbladeren.
Glooiende akkers op een zuidhelling zijn vermoedelijk al vele eeuwen in gebruik getuige de wildwal, die wat verder op ligt.
Route:
Vervolg het pad tot de T-splitsing bij de houtwal.
Houtwal Heveadorp
Deze aangelegde houtwal heeft een grote soortenrijkdom aan struiken. Door het grote aanbod aan bessen zie je hier vaak vogels. Ook de valk is hier vaak te zien.
In de houtwal zijn de volgende soorten te vinden, meidoorn, hazelaar, Butleija, Geldersche roos, kardinaalsmuts, kornoelje, sleedoorn, lijsterbes en rozen. Door de grote groei vanwege ook de bemesting vanuit de akkers staan de struiken nu erg dicht op elkaar, waardoor de soorten en vormenrijkdom nog niet zo goed tot zijn recht komt. Landschappelijk maar ook historisch gezien, doet deze houtwal afbreuk aan de beslotenheid van deze open ruimte.
Route:
Sla links af richting de asfaltweg en steek de asfaltweg over (Van der Molenallee).
Volg het rechter fietspad tot de open plek met picknicktafel, links van het pad.
Picknicktafel Hoog Oorsprong
Waar je in de omgeving van Doorwerth nu zo af en toe op een grasveldje nog een verdwaalde picknicktafel ziet staan, was het vroeger een drukte van belang. Veel mensen uit Arnhem en omstreken kwamen op de fiets of met de tram voor een dagje uit bij de Westerbouwing of de Branding. Men nam zelf brood en limonade mee. Een picknickveldje met een ijscoman bood de mogelijkheid om in de schaduw of de zon bij te komen van de fietstocht.
De akkerranden achter de picknicktafel zijn ingezaaid met een mengsel van wel dertig verschillende soorten zaden. zoals boekweit, bladrammanas, wikke-soorten, kaasjeskruid, phacelia, korenbloem, komkommerkruid en diverse klavers.
Insecten (bijen, hommels en zweefvliegen e.a.), vlinders en vogels en kleine zoogdieren vinden hier gevarieerd voedsel. De zaden worden ook gegeten door muizen, die op hun beurt door roofvogels en uilen gegeten worden. Pluk daarom geen bloemen!
Route:
Neem het pad links naast de picknicktafel richting akkers.
Klimaatbomen Nuon
Deze zogenaamde klimaat bomen zijn door de Nuon geschonken.
Weet iemand enige achtergrond van dit promotie project voor groene stroom?
Route:
Vervolg het pad langs de rand van de akker tot je bij de hoek van het perceel uitkomt en kijk achterom, voordat je het linkse (kleine) paadje het bos in volgt.
Akkerranden
Akkerranden worden ingezaaid met een zeer rijk bloemenmengsel. Het bestaat uit zeker 25 soorten.
door al deze verschillende soorten regelmatig in te zaaien, lokt dit veel insecten.
Muizen en andere kleine knaagdieren vinden er voldoende voedsel. Roofvogels jagen de muizen.
Zo helpen we als mens de natuur een handje.
Route:
Neem op de hoek van de akker, het smalste pad tussen de naaldbomen (Larix) door.
Steek de kruising van bospaden over tot je rechts van het pad een bankje ziet staan.
Glooiend landschap Hoog Oorsprong
Via de akker kijk je uit over het glooiende landschap van voormalig Landgoed Hoog Oorsprong. Op oude kaarten is dit altijd een landbouwenclave geweest, akkers omsloten door bossen.
Juist deze afwisseling van dichte bossen, beken en open weilanden zijn heel goed bewaard gebleven in de gemeente Renkum, speciaal in het dorp Oosterbeek
Route:
Loop door tot op de klinkerweg (Italiaanseweg) en loop door tot bij de kruising bij de poel in het bos.
Sprengkop Seelbeek
In het dal naast de Italiaanseweg ligt een poel, waar vrijwel altijd water in staat.
Het is waarschijnlijk een sprengkop van de Seelbeek.
Aan de steile randen is te zien dat mensen al jaren dieper graven om water in de poel te houden.
Door dieper te graven worden nieuwe watervoerende lagen aangesneden. Het in de bodem verzamelde regenwater uit een
gebied van ongeveer 1,5 -5 km rondom levert via niet doorlaatbare leemlagen water aan deze poel.
Op meerdere plaatsen op de stuwwal kun je zulke gegraven sprengkoppen (poelen) vinden.
De helling boven de poel is archeologisch zeer interessant en daarom beschermd gebied.
Route:
Neem de klinkerweg (Italiaanseweg) in de richting van de poel.
Boswachterswoning
Boswachterswoning op/van het voormalige Landgoed De Zilverberg.
Opvallend zijn de donkergroene luiken met het witgele gestileerde bloem, het logo van het Geldersch Landschap. Het is een oud gebruik dat landeigenaren hun "logo" (kenmerk) op de luiken van de boerderijen op hun landgoed lieten schilderen.
Volgens onze informatie is het een gestileerde bloem van een mispel.
Is er enige informatie over dit huis beschikbaar bij het Geldersch Landschap?
Welke rol speelde dit huis in de oorlog? Of werd het na de oorlog weer opgebouwd?
Route:
Vervolg de klinkerweg.
Laan met beuken
Karakteristiek voor de Italiaanseweg zijn de oude beuken. Zij vormden niet alleen de afscheiding van het grondgebied van Kasteel Doorwerth, grensbomen dus, maar zijn de natuurlijke cultuurhistorische monumenten langs deze bijzonder weg.
Het is bijzonder dat juist de afgelopen 10 jaar veel beuken zijn doodgegaan. Weet iemand wat hier een oorzaak zou kunnen zijn, anders dan ouderdom? Verzwakte bomen worden door schimmels aangetast. Je ziet dan ook vaak paddenstoelen op de stam of aan de voet van de boom.
Route:
Loop verder tot waar de klinkerweg (Italiaanseweg) een bocht naar rechts maakt.
Inscripties op de beuken
Het hout van de dikke oude bomen in deze omgeving zijn vrijwel allemaal waardeloos, het is niet te gebruiken als timmerhout. Door de gevechten die hier in 1940-1945 en vooral in september 1944 plaatsvonden bij de Slag om Arnhem zijn er veel metaalscherven in het hout doorgedrongen. Metaalstukken maken dat het hout alleen gebruik kan worden als brandhout.
Op deze boom is met enige fantasie een datum te lezen.
Route:
Vervolg de klinkerweg tot een kruising van lanen.
Lanen kruising
Kruising met veel verschillende lanen.
De bossen van oude
landgoederen zoals van de Heerlijkheid Doorwerth werden doorsneden door wegen met bomen, de lanen.
Dit was niet alleen gemakkelijk voor de bosbouw voor de afvoer van hout, maar ook de jagers konden zich te paard
zo snel door de bossen verplaatsen achter het opgejaagde wild aan.
Route:
Vervolg de klinkerweg tot bij de Utrechtseweg.
Huizen langs de Utrechtseweg
Verschillende huizen langs de Utrechtseweg hebben nog een rieten kap.
Grote huizen langs de grote uitvalswegen waren een gewilde plek om te wonen, zoals ook hier langs de Utrechtseweg. De huizen staan allemaal een eind van de weg af. Door de groene scheiding op de grens tussen twee huizen, bijvoorbeeld met rododendrons tot aan de weg, kan een voorbijganger elk huis apart bewonderen.
Huizen werden ook gebouwd om gezien te worden.
Route:
Steek de provinciale weg (Utrechtseweg) rechts over.
Neem het pad bij de witte slagboom (Bilderbergbossen).
Watertoren Bilderberg
Tot ongeveer 1940 moesten watertorens op hoge plekken de druk in de waterleidingen in de omgeving op peil houden.
De toren met bouwjaar 1938 heeft een hoogte van 22,35 meter en een tankinhoud van 150 m3. Tegenwoordig wordt de waterdruk in de leidingen op peil gehouden met elektrische pompen.
De gemeente wilde het gebouw, dat nu geen openbaar nut meer heeft verkopen. De watertoren is een uitstekende verblijf voor vleermuizen in zomer en winter.
In 2011 hebben omwonenden de watertoren gekocht voor 10.000 Euro om dit monument en de vleermuizen veilig te stellen.
Zoals je ziet is de watertoren ook een goede plek voor zendmasten.
Route:
Steek de asfaltweg over.
Neem het zandpad aan de overkant.
Sla rechts af direct na de watertoren.
Loop verder tot de kruising Bredelaan Van Tienhovenlaan
Van Tienhovenlaan
Je staat op de kruising van de Bredelaan en de Van Tienhovenlaan.
De Rotterdams bankier Van Tienhoven kocht in 1913 het landgoed De Bilderberg. Hij liet er een fraaie villa - nu Hotel Bilderberg Oosterbeek
- bouwen. Van Tienhoven behoorde tot de succesvolle ondernemers en bankiers, die naar de Veluwezoom
kwamen voor rust, natuur en cultuur.
Landschapsarchitect Voorhoeve mocht het landgoed omtoveren tot een buitenplaats met een tuin
in Engelse landschapsstijl. Hij breidde ook het netwerk van lanen in de aangrenzende bossen sterk uit.
Deze lanen zijn nog steeds na honderd jaar goed te zien.
De gemeente vindt het belangrijk dit historische patroon van lanen te bewaren en te onderhouden.
Als er bomen van een laan sterven door ouderdom, worden deze bomen daarom in z'n geheel in een keer herplant.
Route:
Loop de asfaltweg omlaag.
Sla links af een smal bospad in, recht tegenover de poort van de villa met de rieten kap (De Brede Hoeve).
Neem dit bospad en loop tot op het grasveld halverwege het bos.
Zichtas Huize De Bilderberg
Midden op de zichtas heb je een goed zicht op Landhuis De Bilderberg. Het grasveld loopt enigszins omhoog en versterkt
daardoor de status van het landhuis. De tuinen zijn omstreeks 1910 door landschapsarchitect Samuel Voorhoeve
aangelegd in Engelse landschapsstijl in de opdracht van eigenaar Van Tienhoven. Samuel Voorhoeve heeft veel
landgoedtuinen op de Veluwezoom ontworpen.
Route:
Vervolg het smalle bospad aan de overkant van de zichtas.
Steek de oprit van Hotel De Bilderberg over en vervolg het smalle bospad (Bilderbergbossen).
Paardendrinkbak
Paardendrinkbak bij het voormalige koetshuis De Bilderberg. Nu is er een ondernemer in gevestigd.
In het voorjaar geuren de lelietjes der dalen met de kleine witte
bloemen. In de herfst zie je soms rode bessen. Deze planten werden vanwege de geur aangeplant bij de huizen.
Route:
Loop tot de driesprong bij het bankje.
Wolterbeekweg
Knooppunt van wandelroutes nabij de Wolterbeekweg. Bij een knooppunt komen meerder routes bij elkaar.
Ook hier staan bijzondere huizen aan de Utrechtseweg. Het aardige is dat er nu al twee huizen in stijl zijn uitgebreid tot woningen van deze tijd. Op deze wijze versterken zij het dorpsbeeld.
Route:
Loop richting provinciale weg (Utrechtseweg)
Steek over en loop de Wolterbeekweg uit.
Loop naar het prieeltje aan de overkant.
Moskoepel
Moskoepel van Borsselenweg
Vanuit de houten koepel heb je een goed uitzicht over de waterpartijen van het landgoed Laag Oorsprong.
De houten koepel ligt op de plek waar vroeger de moskoepel lag, een onderdeel van verfraaiingen van de oude Landgoedtuin.
In vroeger tijden was het hier veel opener, en had je een goed uitzicht op het hele landgoed tot onderaan de stuwwal.
Onder de koepel zie je de bron van de beek. De beek wordt door kwelwater uit de stuwwal gevoed.
Met een verval van 35 meter tot aan de Neder-Rijn, loop je langs verschillende vijvers en watervallen omlaag.
Route:
Loop omlaag rechts van de vijver tot het bruggetje.
Fietspad naar Oosterbeek
Vanuit de brug heb je een prima overzicht over verschillende waterpartijen van Landgoed Laag Oorsprong.
De bovenste vijver wordt geheel door kwelwater uit de stuwwal gevoed. Het water is daardoor kraakhelder. De schrijvertjes
en schaatsenrijders op de oppervlakte duiden op schoon water en als je goed kijkt zie je de stekelbaarsjes zwemmen.
De Oorsprongbeek was eerst alleen een natuurlijke beek met een verval van 35 meter.
De waterkracht maakte dit een goede plek voor industrie. Watermolens en later de suikerfabriek maakten gebruik
van de waterkracht voor de aandrijving. Naarmate er meer industrie kwam, was er meer behoefte aan water en werden er
sprengbeken naast de natuurlijke beekloop gegraven.
Route:
Volg het bospad links van de sprengbeek die onder het bruggetje door stroomt.
Wijer Kruitmolen
Het stille wateroppervlak, waarin de bomen zich dromerig weerspiegelen, geeft de wandelaar rust tot overpeinzingen.
Het lijkt hier een rustige landgoedtuin, maar op een kaart van 1702 staan hier in de beek 'De Oorspronck' 2 kruitmolens getekend.
Een kruitmolen maakt buskruit. In het archief is van deze molens is weinig bekend. Deze vijver was waarschijnlijk de wijer van de kruitmolen.
In een wijer wordt het beekwater opgespaard, om te zorgen voor meer waterdruk voor de molen.
In een kruitmolen werd salpeter, zwavel en koolstof tot poeder gestampt en daarna in de gewenste verhouding samengevoegd tot buskruit voor jacht, explosieven of geschut.
Route:
Sla links af omlaag bij het einde van de vijver.
Granieten boog
Deze granieten boog is aangelegd bij beekherstel in 2003. De boog is herinnering aan
een fontein die in de bovenste vijver stond.
Het dal van de Oorsprongbeek is toen in grote lijnen hersteld zoals het was omstreeks 1800 in de tijd van de suikerfabriek.
Route:
vervolg het pad omlaag, langs de watervallen.
Steek het bruggetje over.
Barokke as
Eigenaren van landgoederen wilden graag pronken met hun bezit. Ze wilden de natuur naar hun hand zetten. De kwel van water uit de stuwwal gaf de beroemde tuin- en landschapsarchitecten de gelegenheid eens groots uit te pakken. Deze opeenvolging van stuwtjes en waterpartijen wordt de barokke as genoemd. In 2003 bij het beekherstel is deze trap geheel hersteld met een bijzonder kunstwerk op het einde.
Route:
Loop verder omlaag langs de sprengbeek.
Bruggetjes
De loop van de beek wordt gekruist door verschillende bruggetjes. Deze bruggetjes van landgoed Laag Oorsprong zijn hersteld in romantische sfeer. In de tijd van de romantiek had men bewondering voor de puurheid van natuurlijke vormen, vandaar dat de bruggetjes van gekronkeld hout zijn gemaakt.
Route:
Steek het bruggetje over.
Vervolg het pad, met de beek links.
Watervalhuisje
De beek passeert verschillende opgeknapte en originele stuwtjes bij zijn loop richting de Rijn. Dit watervalhuisje is daar onderdeel van. Het is hersteld naar voorbeeld van een bouwwerk dat hier in de romantische periode al stond. Toen was het een attractie voor toeristen en bezoekers van de uitspanning, die hier bij de Hemelseberg te vinden was.
Een picknickbank staat er nu op die plek.
Route:
Loop door tot bij een viersprong bij een ondiepe poel in de sprengbeek en de hoek van een weiland.
Landgoed Laag Oorsprong
De stuwwal bevat voor water niet doorlaatbare aardlagen, de leemlagen.
Watervoorraden uit de stuwwal komen op verschillende plaatsen aan de oppervlakte (sprengen of sprengkoppen).
Deze sprengen zijn vaak door mensen uitgegraven. Onder andere door dit schone water hebben zich al vroeg mensen
op de stuwwal gevestigd.
De landgoederen gebruikten deze sprengen om de kunstmatige vijverpartijen van stromend water te voorzien.
Het water is bijzonder schoon en koel. Je ziet er zelden algengroei.
Route:
Volg het paadje langs de beek.
Loop door tot op de hoek bij het bruggetje.
Sfeer Laag Oorsprong
Landgoed Laag Oorsprong kent twee perioden. Het eerste landhuis op deze plek stamt uit de romantische periode. Dit stukje hekwerk geeft een indruk van de tuin zoals die er toen uitgezien moet hebben. Let ook op de uitzichten naar alle zijden.
De vijvers met overhangende bomen, het bruggetje, de beek en de neprotsen, cement rustique. Stuk voor stuk is het kenmerkend voor de romantische stijl.
Verder een mooi uitzicht over de glooiende weilanden. Elk weiland was ooit begrensd door uitgegroeide boomgroepen.
Route:
Steek het bruggetje over en loop omhoog tot de viersprong aan de bosrand.
Lintvormige bebouwing
Naast de grote landgoederen op de stuwwal kende Oosterbeek bebouwing
die zich langzaam uitbreidde langs de wegen in het agrarische gebied.
Kenmerkend zijn de open weilanden met aan de rand een weg met een aantal alleenstaande huizen.
Dit historische dorpsgezicht is onder meer hier aan de Benedendorpseweg behouden gebleven.
Omdat de Benedendorpseweg vroeger een hoofdverbinding was, gaat het hier om relatief grote huizen.
Weet iemand of dit een beschermd dorpsgezicht is?
Route:
Neem het pad met het weiland aan je rechter hand. Volg het pad tussen de hekken door.
Loop door tot het asfalt.
Poort Hemelseberg
Toegangshek en toegangspoort tot de Hemelseberg zijn nog aanwezig.
De Hemelseberg was de woning van de familie Kneppelhout.
Deze lieten het huis geheel restaureren in een zeer romantische stijl. In de bossen zijn veel restanten van uitzichtpunten te vinden. Het verhaal gaat dat Mevrouw van Kneppelhout vanuit haar theekoepel bij helder weer vrij uitzicht had over de Betuwe, tot het Reichswald en tot de kerktoren van Elten in het Montferland.
De zichtassen werden vrijgemaakt en vrijgehouden door de bomen regelmatig te kappen.
Tot eind jaren negentig was hier een verzorgingshuis.
Route:
Ga rechtdoor en houdt rechts aan op de Y-splitsing.
Loop 10 meter door tot je aan twee kanten grasveld ziet.
Boomgaard bij de Hemelseberg
Er is in de negentiger jaren een kleine boomgaard op de Hemelseberg aangelegd. Bij een landgoed hoorde ook een hoogstamboomgaard. Achttien verschillende hoogstam fruitboomsoorten zijn er aangeplant door de Stichting Biotoop Beheer. Zij onderhouden deze bomen en snoeien ze in het voorjaar ook. Een aantal bomen draagt al vruchten.
Route:
Loop 50 meter verder tot aan de vijver.
Vijvers Hemelseberg
Het landhuis De Hemelseberg had een uitgebreide tuin met veel vrij uitzicht. Dit vijvercomplex hoorde erbij.
Onlangs zijn de vijvers, de paden en de beschoeiing opgeknapt.
de paden zijn voorzien van geel gravel om een zandpad te suggereren.
Neem eens de tijd om rustig te kijken naar de verscheidenheid van de boomvormen
in de buurt van de vijver. De Bruine beuk en treurwilg zijn heel verschillend van structuur.
Aan het eind van de zichtas over de vijver lag de witte classicistische villa aan de Kneppelhoutweg.
Route:
Sla rechts af het bospad onder de bomen door.
Steek de Benedendorpseweg schuin naar rechts over (Dennenoordpark).
Sla direct weer links af het woonerf op.
Neem het paadje naar rechts tussen de huizen door.
Vijvers in Park Dennenoord
Molenkolk halverwege het Kerkpad.
Deze kolk is van een oude molen die behoorde tot het huis dat vroeger op deze plek stond.
In de jaren '70 is het vervallen landhuis en de molen afgebroken.
Op dit kleine landgoed Dennenoord is de achterliggende nieuwe woonwijk ontstaan.
Het voormalige landhuis Dennenoord was eigenaar van de molen.
De waterpartijen zijn gevuld met het water van de vroegere molenbeek. De waterval is als voorbeeld van het verval van die beek bewaard gebleven.
Bijzonder is de grote plataan bij de bovenste vijver, een boom van de monumentale bomenlijst van de gemeente.
Route:
Loop verder naar beneden, tot op de splitsing op de vlonders.
Molenkolk Dennenoord
Even voorbij de oude pastorie loopt een pad rechts af (oorspronkelijk via het erf van de boerderij naar de Benedendorpseweg).
Langs dit pad liep de route waarover de restanten van de Britse luchtlandingsdivisie zich in de nacht van 25 op 26 september over de Rijn uit de strijd terugtrokken. Van hier liep de vluchtroute door de uiterwaarden.
De Duitsers hielden vanaf de Westerbouwing, dat is de hoogte die je in het westen even verderop ziet, de uiterwaarden constant onder vuur met mortieren en mitrailleurs. Van de ruim 10.000 man die ten noorden van de Rijn waren geland bereikten circa 2400 man de bevrijde zuidelijke oever.
Circa 1400 mannen waren hier al gesneuveld, de rest is krijgsgevangen gemaakt of zwierf over de nog bezette Veluwe.
Route:
Sla onder aan de Molenkolk in oostelijke richting het Kerkpad in.
Sfeer Kerkpad
In het dorp Oosterbeek zijn er vele smalle voetpaden, die al dan niet bekend zijn bij de huidige inwoners. Het Kerkepad naar het oude Kerkje van Oosterbeek is hiervan een voorbeeld. Het smalle klinkerpaadje hier en daar begrensd door een grote hoge meidoornhaag is al vele jaren in gebruik.
In het voorjaar kun je hier heerlijk wandelen in de zon en genieten van het ontluikende vogelleven in de polder.
Route:
Volg het Kerkpad tot de kwelplek (rechts).
Kwel in de uiterwaarden
Kwelplek in de uiterwaarden. In dit natuurgebied komen vele planten voor
die vroeger langs de rand van de stuwwal voorkwamen.
In de verte ligt de spoorbrug naar Nijmegen. De andere kant op zijn de sluizen van Driel te zien.
De kerktoren van Driel zie je aan de overkant.
Route:
Vervolg het Kerkpad en loop door het hek.
De oude pastorie
De oude witte pastorie met de donkere luiken was tijdens de slag om Arnhem een medische hulppost. Het was de eerste hulppost in de perimeter.
Voor verdere zorg moesten gewonden naar een veldhospitaal worden vervoerd. Het Duitse vuur van mortieren en scherpschutters was zo zwaar,
dat van het vervoer naar het veldhospitaal niets terecht kwam. Ook het huis werd getroffen. Overal in huis, ook in de gangen
en de op trappen lagen gewonden.
De bewoonster, die met vijf kleine kinderen acht dagen lang
in de kelder verbleef, steunde vele gewonden door met hen te praten en psalm 91 voor te lezen.
In de tuin bleken 57 gesneuvelden te zijn begraven. Zij zijn naderhand overgebracht
naar de Airborne begraafplaats aan de andere zijde van Oosterbeek.
Route:
Loop tot voor het oude kerkje.
Oude kerk tiende eeuw
De Oude Kerk is een kerk uit de tiende eeuw. Het is de oudste kerk van ons land die nog als kerk dienst doet. De knotlinde bij
de hoofdingang heeft de respectabele leeftijd van ongeveer 300 jaar.
Tijdens de slag om Arnhem (17-26 september 1944) vormde het gebied rond deze kerk de oostelijke verdediging van de "Perimeter".
Dit was het hoefijzervormig gebied met de basis langs de Rijn, in bezit van de Britten. De luchtlandingstroepen zouden de bruggen bij Arnhem
veroveren en een bruggenhoofd vormen. Zo konden de grondtroepen vanuit de Betuwe oprukken en deze voorhoede ontzetten.
De Britten hebben deze positie bijna negen dagen gehouden en daarna moesten ze het opgeven.
De gedenksteen aan de Oostzijde herinnert aan wat zich hier in september 1944 afspeelde.
